سیارهء زمین با عمر ۴.۵ میلیون سال و داشتن خصوصیات شگفت انگیز، خانهء مشترک میلیارد ها انسان و سایر موجودات زنده است. سیارهء که از زمان پیدایش بدین سو، برای محافظت از ساکنین خود، زمینه زندگی بهتر را فراهم ساخته است که بخشی از این ویژگی داشتن جو مناسب برای ادامه حیات زنده جان هاست.
اتموسفیر زمین حیثیت یک پوشهء محافظ را برای این سیاره دارد و شرط مهم برای شکل گیری حیات در روی زمین داشتن همین جو مناسب است. اتموسفیر این سیاره متشکل از ۵ لایه بزرگ می باشد؛ از پایین ترین تا بالاترین سطح لایه ها عبارتند از: تروپوسفیر، ستراتوسفیر، میزوسفیر، ترموسفیر و اگزوسفیر.
در فاصله بین ۱۵ تا ۳۵ کیلومتر بالاتر از سطح زمین طبقه ستراتوسفیر قرار دارد. طبقه ای که در آن لایهء حیاتی اوزون وجود دارد. این لایه درواقع اشعه ماورای بنفش UV به خصوص از نوع مضر آن را جذب می کند. این اشعه می تواند باعث انواع امراض جلدی در انسانها شده و آسیب های جدی به نباتات و موجودات دریایی برساند که با تخریب لایهء اوزون انتشار این اشعه بیشتر می شود. امروزه تخریب لایه اوزون یکی از نماد های ضرر رسانی انسانی به سیاره زمین است
باید ذکر کرد که مشکل واقعی در این مورد زمانی کشف شد که در سال ۱۹۷۴م دو کیمیادان در دانشگاه کالیفورنیا مقالهء را در مجله نیچر منتشر کردند. موضوع مقاله آنها در مورد تهدید های موجود بر لایهء اوزون به دلیل انتشار گاز کلوروفلوروکاربن CFC بود. این گاز با رسیدن به طبقه ستراتوسفیر تجزیه شده و هر اتم کلورین جایگزین ۱۰۰۰۰۰ (صد هزار) مالیکول اوزون O3 می شود. در همین حال با کم شدن تعداد مالیکول های اوزون، این طبقه نازک تر شده و برای ایجاد حفره مساعد می گردد.
شایان ذکر است که گاز CFC توسط سردکننده های یخچال ها و ایرکندیشن ها تولید می شود. در سال ۱۹۸۵م گروهی از دانشمندان انگلیس حفره ای را در آسمان قطب جنوب کشف کردند که ناشی از تولید این گاز بود. در عین حال به دلیل نازکی و حفره موجود در این لایه، گرمای اضافی از زمین بیرون نشده و در آن جذب می شود که در ننیجه ما با پدیده به نام گرمایش جهانی(Global warming) مواجه می شویم.
دانشمندان باور دارند اگر به سیاره زمین فرصت داده شود می تواند این حفره را تا سال ۲۰۴۰ م ترمیم کند و براساس قرار داد مونترال که در سال ۱۹۸۷م میان ۱۹۷ کشور عضو سازمان ملل امضا شد، همه عهد نمودند تا در حذف تدریجی مواد مخرب لایه اوزون با هم کمک کنند. در ادامه، با اصلاحیه که در سال ۲۰۱۹م لازم الاجراء شد، استفاده از گاز کلوروفلوروکاربن تا سه دههء آینده ممنوع شده است. اما با آن هم جایگزینی های بر این مواد وجود دارد که می تواند برای لایه اوزون مضر باشد، که یکی از آنها گاز هایدروکلوروفلووکاربن (HCFC) می باشد. به همین دلیل است که امروزه دانشمندان به دنبال ساخت و استفادهء جایگزین های سازگار با محیط زیست هستند که با تکنولوژی های پیشرفته تولید می شوند.
منابع:
https://www.nationalgeographic.com/environment/article/ozone-depletion
https://education.nationalgeographic.org/resource/global-warming/
https://climate.nasa.gov/news/2919/earths-atmosphere-a-multi-layered-cake.amp
